Periuseq najoqqutallu
Immikkoortumi matumani saqqummersitami periutsit aallaavigineqartut kiisalu najoqqutat atorneqartut saqqummiunneqarput.
Nunani allani niueqateqarnemi kisitsisitigut paasissutissanik katersineq Namminersorlutik Oqartussat Akitsuuseriffiannit Aalbogimiittumit isumagineqarpoq. Tamanna paasissutissani ataaniittuni takuneqarsinnaavoq:
Kalaallit Nunaannut tunisat:
1. Danskit avammut tunisaasa aaqqissuisoqarfianiit paasissutissat Danmarkip Kalaallit Nunaannut tunisaat tunngavigineqartarput.
2. Namminersorlutik Oqartussat Akitsuuseriffiata, Danmarkip avammut tunisaat tamakkiisuunngikkaangata, nioqqutissat Danmark-ikkoortut nunanut allanut paasissutissat katersortarpai (nunanit allaneersut aqqusaarussat, Kalaallit Nunaannullu akiligassat).
Kalaallit Nunaata avammut tunisai:
1. Namminersorlutik oqartussat Akitsuuseriffiata, Danmark avataatigut avammut tunineqartut, kiisalu kalaallit avammut tunisassiaat pingaarnerit umiarsuarmik Danmarkiliartut paasissutissartai tamaasa katersortarpai. Nioqqutissat pineqartut Akitsuuseriffiup akitsuuserinerup aalajangersagaani kapitalini 2, 3, 5, 15, 22, 23, 25, 26, 41, 43 aamma 51-imi pineqarput.
2. Avammut tunisanut paasissutissat, nioqqutissat danskinukartut, Danmarkimi tunisat aaqqissuisoqarfiata ilanngaatigisarpai, paasissutissat tamakku Namminersorlutik Oqartussat Akitsuuseriffiata katersorneq ajorpai.
Danmarks Statistikip Nunanut Allanut niueqateqarnermut kisitsisit naatsorsoqqissaakkat Naatsorsueqqissaartarfimmut nassiuttarpai, matumunnga naatsorsueqqissaarnermut atorneqartarlutik. Nunanut allanut niueqateqarneq suliarineqartarpoq Danmark statistikip tunngavii assigalugit.
Umiarsuarnik timmisartunillu eqqussuineq aamma avammut tunisineq
Suliffeqarfiit naatsorsuutaanik saqqummersitassanik suliaqarnermi, suliffeqarfiit ukiumoortumik nalunaarusiat misissorneqaraangata aatsaat umiarsuit timmisartullu eqqussukkat aamma avammut tunisat Naatsorsueqqissaartarfimmit nalunaarsorneqarajuttarput. Saqqummersitami uani ilanngunneqarput 2016-imi umiarsuit aamma timmisartut niuerutigineqarsimasut, siornatigut nunanik allanik niueqateqarneq pillugu saqqummersinneqartartuni ilanngunneqarneq ajortut aamma nuna tamakkerlugu naatsorsuutini 2016-imi saqqummersumi ilanngunneqarsimanngitsut. 2017-imi umiarsuit aamma timmisartut eqqussukkat aamma avammut tunisat kingusinnerusukkut nunanik allanik niueqateqarnermut ilanngunneqartalissapput, Naatsorsueqqissaartarfimmi nalunaarsorneqartalerneri iluatsillugit.
Naatsorsueriaatsinut paasissutissat erseqqinnerusut Danmark statistikip saqqummersitaani Nunanut allanut niuerneq Akiliisarnerullu naligiissinnera – Najoqqutat periutsillu 2015 innersuunneqassapput.
Nioqqutissanik immikkuutitaarineq
Nunanut allanut niuernermi kisitsisit naatsorsorneqartarput EU-p nioqqutissanik immikkoortitereriaaseq Ataqatigiissumik Taaguusersuineq (KN) tunngavigalu. Saqqummiinermilu FN-ip nioqqutissanik immikkuutitaareriaasia Standard International Trade Classification (SITC) atorneqartarluni. Nunatsinnut tunisattaaq immikkuutitaarneqartarput FN-ip Broad Economic Categories (BEC) immikkoortitereriaasia malillugu, avammulli tunisat Tunisassianut Immikkoortiterineq (KONJ) malinneqartarpoq SITC tunngavigalugu nassuiaasersugaasoq.
Taaguusersuinermi SITC atorneqartillugu nioqqutit immikkoortitigaasarput Suliarineqarnera tunngavigalugu, suliarineqanngitsoq, suliarilaariigaq suliareriigarlu malillugit. SITC siulleq 1950-imi saqqummiunneqarpoq. Nutarterineq kingulleq 2007-imi pivoq (SITC-mi nutarterinerit sisamaat). Nioqqutip suliarinera aalajangiisuusarpoq aaqqissuinermi sumut inissinneqassanersoq.
EU-p Ataqatigiissumik Taaguusersuinera (KN) aamma SITC-mi taaguusersuinerup saniatigut, nunatsinnut tunisat atuineq malillugu immikkoortitigaasarput, soorlu uku BEC malillugit taaguusersorneqarsimasut. BEC siulleq 1971-imi saqqummiunneqarpoq. Nutarterineq aappaat kingullerlu 1986-imi pivoq.
Nunatsinnut tunisat BEC-ip atuiffiusinnaasunut arfineq marlunnut immikkoortitertarpai, taakkualu tamarmik ataanniipput nioqqutissat immikkuutitaartut. BEC tunngaveqarpoq SITC-ip taaguusersueriaasianut, nioqqutissap normua SITC-p normua assigisimappagu, BEC-imi taaguusersueriaatsimi atuinermi suussuseq assigalugu ilanngunneqarsinnaavoq.
KONJ-imi atuinermi, avammut tunisat agguarneqarput Tunisassianut Immikkoortut malillugit. KONJ-ip imarai immikkoortut pingaarnerit arfineq pingasut, taakkualu tamarmik ataanniipput nioqqutissat immikkuutitaartut. Maluginiarneqassaarlu KONJ BEC-itulli nassuiaateqarmat SITC-mi taaguusersueriaaseq tunngavigalugu.
Assartuinermi naatsorsueriaatsit
Nunatsinnut avammullu tunisat CIF-imut FOB-imullu naatsorsorneqarput. Taaguutit nioqqutip assartorneranut aningaasartuuteqartitsinermut piumasaqaatinut assigiinngitsumik sunniuteqarput, tamanna ataani eqqartorneqassaaq.
Nunanut Allanut niueqateqarnermi nalik, naatsorsueqqissaarnermi naliusoq saqqummiunneqartarpoq. Nunatsinnut tunisanut tunngasut, nioqqutip nalinga Nunatta killeqarfia tikillugu kiffartuussinermi aningaasartuutit ilanngunneqarput nioqqutip tunniunneranut attuumassuteqartumik, assersuutigalugu assartuinermi aningaasartuutit sillimmasiinerlu. Taassuma nalinga cif-ip nalinganik taaneqartarpoq (cost, insurance and freight).
Avammut tunisanut tunngatillugu taamatuttaaq nioqqutip nalinga, avammut tunisiffimmiit ilanngunneqartarpoq assartuinermi aningaasartuutit, nioqqutip assartorneranut attuumassuteqartumik avammut tunisisumiit avammut tunisiffiup killeqarfiani umiarsualivimmiluunniit. Taassuma nalinga fob-ip nalinganik taaneqartarpoq (free on board).
Aalisakkat avammut tunisat nalinginik naatsorsuineq
Ammassat, ammassassuup avaleraasartuullu annertussusaat Aalisarnermut Akuersissutinik Nakkutilliisoqarfimmut aaneqartarput. Ammassap kiilumut akia 2 kr.-imut inissitaavoq, pisisutullu Island naatsorsuutigineqarluni, sinneri Danmark statistikip agguaqatigiissillugu kiilumut akianut inissitaapput. Kvartal 1 2018-imi allanik aalisagaqanngilaq najoqqutanik allanik pisariaqartitsisumik.